Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu ve Yükselişi ☪️

Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Ortamı ve Faktörleri

Osmanlı Beyliği, 13. yüzyıl sonlarında Anadolu'da, Söğüt ve Domaniç civarında, Bizans sınırında (uç bölgesi) kurulmuş küçük bir Türkmen beyliğiydi. Kuruluşunu kolaylaştıran başlıca faktörler şunlardır:

• Bizans'ın Zayıflığı: Merkezi otoritesini kaybetmiş, tekfurlar arasında bölünmüş ve iç karışıklıklar içindeki Bizans, Osmanlı'nın Batı'ya doğru yayılması için uygun bir zemin sunmuştur.
• Anadolu Selçuklu Devleti'nin Yıkılışı ve Moğol Baskısı: Kösedağ Savaşı sonrası Anadolu'da oluşan siyasi boşluk ve diğer Türk beyliklerinin Moğol tehdidi altında olması, uç beyliği olan Osmanlı'nın görece daha serbest hareket etmesine olanak tanımıştır.
• Gaza ve Cihat Anlayışı: Bizans sınırında olması, Osmanlı'nın kuruluşundan itibaren cihat ve gaza ruhuyla hareket etmesini sağlamış, bu durum beyliğe önemli insan gücü ve meşruiyet kazandırmıştır.
• Ahilerin, Gönüllü Gazilerin ve Dervişlerin Desteği: Ahiler (esnaf loncaları), Bağımsızlık ve din uğruna savaşan alp-erenler ve dervişler, Osmanlı'nın siyasi, askeri ve kültürel gelişimine büyük destek vermiştir.
• İskan Politikası ve Hoşgörü: Fethedilen gayrimüslim topraklara Anadolu'dan getirilen Türkmenlerin yerleştirilmesi (iskan), hem bölgenin Türkleşmesini hem de asayişin sağlanmasını kolaylaştırmıştır. Gayrimüslim halka uygulanan hoşgörülü yönetim (İstimalet politikası), fetihleri kalıcı kılmıştır.
• Merkeziyetçi Yapı: Kurulduğu andan itibaren güçlü bir merkeziyetçi yapı kurmaya çalışan Osmanlı, diğer beyliklere göre daha istikrarlı bir yönetim sergilemiştir.

Kuruluş Dönemi Padişahları ve Önemli Gelişmeler

Osman Bey (1281-1324)

Osmanlı Beyliği'nin kurucusudur. Bilecik, İnegöl, Yarhisar gibi önemli Bizans kalelerini fethetmiştir. Koyunhisar Savaşı (1302) Bizans'la yapılan ilk büyük savaştır. Bu dönemde beyliğin temelleri atılmış, bağımsız bir yapıya kavuşulmuştur.

Orhan Bey (1324-1359)

Devletin teşkilatlanma çalışmalarını hızlandırmıştır. Bursa'yı başkent yapmış, İznik'i fethetmiştir. İlk düzenli ordu (Yaya ve Müsellemler), ilk medrese ve ilk divan teşkilatı bu dönemde kurulmuştur. Karesioğulları Beyliği'nin alınmasıyla Osmanlı deniz gücüne sahip olmuş, Rumeli'ye geçiş için önemli bir adım atılmıştır. Çimpe Kalesi'nin alınmasıyla (1353) Rumeli'ye ilk geçiş sağlanmıştır.

I. Murad (1359-1389)

Fetihleri Balkanlar'da genişletmiştir. Sazlıdere Savaşı ile Edirne'yi fethederek başkent yapmıştır. I. Kosova Savaşı'nda Haçlıları yenmiştir. Kapıkulu Ocağı (Yeniçeriler) ve Tımar sistemi bu dönemde oluşturulmuştur. Veraset sisteminde değişiklik yaparak "ülke padişah ve oğullarının malıdır" ilkesini getirmiştir.

I. Bayezid (Yıldırım) (1389-1402)

Anadolu Türk birliğini büyük ölçüde sağlamıştır. Niğbolu Savaşı (1396) ile büyük bir Haçlı ordusunu yenmiş, bu zaferle Abbasi Halifesi tarafından "Sultan-ı İklim-i Rum" (Anadolu Sultanı) unvanını almıştır. Ancak 1402 Ankara Savaşı'nda Timur'a yenilerek esir düşmüş, bu durum Fetret Devri'ne (1402-1413) yol açmıştır.

Fetret Devri (1402-1413)

Osmanlı tahtının boş kalması ve şehzadeler arasındaki taht kavgaları dönemidir. Devlete en büyük zararı, Balkanlar'daki fetihlerin durması ve Anadolu'daki beyliklerin yeniden bağımsızlıklarını ilan etmesi olmuştur.

Çelebi Mehmed (1413-1421)

Devletin ikinci kurucusu olarak kabul edilir. Fetret Devri'ne son vererek birliği yeniden sağlamıştır.

II. Murad (1421-1451)

Balkanlar'da yeniden fetihleri hızlandırmıştır. Varna (1444) ve II. Kosova (1448) savaşlarında Haçlıları yenerek Balkanlardaki Türk egemenliğini kesinleştirmiştir. Edirne-Segedin Antlaşması (1444) ile Macarlarla antlaşma yapmıştır.

Yükseliş Dönemi Padişahları ve İmparatorluk Oluşumu

Fatih Sultan Mehmed (II. Mehmed) (1451-1481)

Osmanlı'yı gerçek bir imparatorluk haline getirmiştir. 1453'te İstanbul'u fethederek Bizans İmparatorluğu'na son vermiştir. Bu olay, Orta Çağ'ı kapatıp Yeni Çağ'ı başlatmıştır. Veraset sistemini düzenleyerek "ülke padişahın malıdır" ilkesini benimsemiş ve kardeş katlini yasallaştırmıştır (Fatih Kanunnamesi). Ege adalarını, Mora'yı, Sırbistan'ı, Bosna'yı, Arnavutluk'u, Kırım'ı fethetti. Topkapı Sarayı, Fatih Külliyesi gibi önemli eserler inşa ettirdi. Bilim ve sanata önem verdi.

II. Bayezid (1481-1512)

Cem Sultan olayı nedeniyle fetihlerin yavaşladığı bir dönemdir. Kardeşi Cem Sultan'ın isyanı, devleti iç ve dış politikada meşgul etmiştir. Bu dönemde Memlükler ile ilişkiler gerilmiştir.

Yavuz Sultan Selim (I. Selim) (1512-1520)

Osmanlı'yı Doğu'da büyük bir güç haline getirmiştir. Çaldıran Savaşı (1514) ile Safevi tehlikesini ortadan kaldırmış, Turnadağ Savaşı (1515) ile Dulkadiroğulları Beyliği'ne son vererek Anadolu Türk birliğini kesin olarak sağlamıştır. Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517) savaşlarıyla Memlük Devleti'ne son vererek Mısır'ı fethetmiş, halifeliği Osmanlı'ya getirmiştir. Kutsal Emanetler İstanbul'a getirilmiştir. Devlet, bir İslam imparatorluğu hüviyetini kazanmıştır.

Kanuni Sultan Süleyman (I. Süleyman) (1520-1566)

Osmanlı İmparatorluğu'nun en parlak dönemidir. Belgrad, Rodos fethedildi. Mohaç Meydan Savaşı (1526) ile Macaristan'ı kısa sürede fethetti. I. Viyana Kuşatması yapıldı (başarısız). Akdeniz'de Preveze Deniz Savaşı (1538) ile üstünlük sağlandı. Denizcilikte en parlak dönem yaşandı. Avrupa'da Fransızlara kapitülasyonlar verildi. Doğuda Safevilerle mücadele edildi, Amasya Antlaşması imzalandı. En geniş sınırlara ulaşıldı.